۱۹ خرداد ۱۴۰۴ . زمان مطالعه: حدود 23 دقیقه
امضای دیجیتال و امضای الکترونیک چیست؟ راهنمای جامع فناوری، امنیت و قوانین
تحول دیجیتال در دهه گذشته سرعتی خیره‌کننده گرفته است و بانک‌ها، دولت‌ها و استارتاپ‌ها ناگزیر شده‌اند فرایندهای کاغذی خود را حذف کنند. یکی از ارکان این گذار امضای دیجیتال و امضای الکترونیک است؛ نشانه‌ای دیجیتال که قصد و تعهد امضاکننده را بر سند تأیید می‌کند. برآورد تازه Insight Partners نشان می‌دهد ارزش جهانی بازار امضای دیجیتال که در ۲۰۲۴ حدود ۵٫۴ میلیارد دلار بود با نرخ رشد سالانه نزدیک به ۳۹ درصد تا ۲۰۳۱ به بیش از ۵۳میلیارد دلار می‌رسد. چنین رشدی بازیگران تازه و نوآوران بزرگ را جذب و رقابت را به‌ویژه میان عرضه‌کنندگان راهکارهای ابری تشدید کرده است.
بااین‌حال هنوز برای بسیاری روشن نیست که «امضای دیجیتال» و «امضای الکترونیک» دقیقاً چه تفاوتی دارند و هر یک چه سطحی از امنیت و اعتبار حقوقی را فراهم می‌کنند. این مطلب مفاهیم پایه، انواع، مزایا، ریسک‌ها، کاربردها، الزامات حقوقی، روندهای نو درباره امضای الکترونیک را بررسی می‌کند و به تازه‌ترین تحولات مقرراتی، eIDAS 2.0 و اجباری‌شدن «کیف هویت دیجیتال اتحادیه اروپا» تا ۲۰۲۶، می‌پردازد.
امضای الکترونیک چیست و چه انواعی دارد؟
امضای الکترونیک هر داده یا علامت منطقی است که به یک سند پیوست می‌شود و نشان می‌دهد امضاکننده محتوا را پذیرفته است. این تعریف، بنا بر قانون تجارت الکترونیک ایران و استانداردهای بین‌المللی، طیفی وسیع از روش‌ها را پوشش می‌دهد: تیک‌زدن یک کادر توافق، کشیدن انگشت روی صفحه لمسی یا الصاق تصویر اسکن‌شده امضا روی PDF.
براساس سطح اطمینان و الزامات قانونی، امضای الکترونیک معمولاً در چهار نوع دسته‌بندی می‌شود:
امضای ساده (SES): بدون رمزنگاری و با سطح اطمینان پایین، مانند تصویر امضا.
امضای پیشرفته (AdES): پیوند داده‌امضا با هویت کاربر و سند، غیرقابل تغییر.
امضای واجدشرایط (QES): مبتنی بر گواهی رسمی صادرشده ازسوی ارائه‌دهنده خدمات اعتماد.
مُهر سازمانی: برای نهادهای حقوقی که به‌جای اشخاص حقیقی سند را امضا می‌کنند.
این دسته‌بندی‌ها تنها مفهومی فنی نیستند، بلکه پیامد حقوقی مستقیم دارند؛ مثلاً در یک اختلاف قضایی، پذیرش یک امضای ساده می‌تواند زیر سؤال برود، درحالی‌که امضای واجدشرایط، به‌دلیل انکارناپذیری و ثبت در مراجع معتبر، اعتبار بالایی دارد؛ ازاین‌رو، سازمان‌ها باید پیش از انتخاب سطح امضا ارزش معامله و ریسک حقوقی را بسنجند؛ چون انتخاب نوع امضا باید متناسب با سطح حساسیت سند باشد. ثبت‌نام کاربر در خبرنامه شاید به امضای سطح پایین نیاز داشته باشد، اما افتتاح حساب بانکی آنلاین، به امضای پیشرفته یا واجدشرایط احتیاج دارد. در ادامه مقاله خواهیم دید این لایه‌بندی چگونه هزینه را کنترل و تجربه کاربر را حفظ می‌کند.
درباره کشورهای پیشرو در احراز هویت دیجیتال و الکترونیک بیشتر بدانید:
کشورهای پیشرو در eKYC کدام‌اند و چرا برخی در احراز هویت دیجیتال موفق‌ترند؟
تازه ترین مقالات
26 شهریور 1404
تفاوت بانکداری باز و بانکداری دیجیتال چیست؟
26 شهریور 1404
تفاوت بانکداری باز و بانکداری دیجیتال چیست؟
26 شهریور 1404
تفاوت بانکداری باز و بانکداری دیجیتال چیست؟